Inleiding

In de beginjaren van dit millennium besloot NS via een afzonderlijke dochteronderneming (Abellio) de gedereguleerde spoormarkt te betreden om zich op de liberalisering van de Europese markten voor te bereiden. Tegelijkertijd zijn andere Europese spoorwegondernemingen, zoals Deutsche Bahn (DB) en SNCF, actief op de Nederlandse OV-markt. Abellio is sinds 2002 actief in het Verenigd Koninkrijk (VK) en sinds 2009 in Duitsland. Inmiddels heeft zij een gediversificeerde portfolio van spoorwegcontracten in meerdere regio’s in het VK en in Duitsland en busdiensten in Londen opgebouwd. Abellio streeft ernaar de reizigers betrouwbare diensten te verlenen en een duurzaam rendement op het geïnvesteerde vermogen te behalen, waarvan uiteindelijk ook de Nederlandse reiziger moet profiteren, bijvoorbeeld door de verbetering van grensoverschrijdende verbindingen.
2019 was een belangrijk jaar met het winnen en starten van de East Midlands-concessie in augustus, veranderingen in de dienstregeling, de introductie van nieuwe treinen en de mobilisatie en aanvang van de exploitatie van drie nieuwe concessies in Duitsland. In december 2019 besloot de Schotse overheid ons voorstel om de concessie onder bepaalde financiële voorwaarden tot 2025 voort te zetten, niet te accepteren, waarna zij de ontbindingsclausule van de concessieovereenkomst toepaste om de ScotRail-concessie in maart 2022 voortijdig te beëindigen. Daarmee is de ScotRail-concessie de eerste concessie in onze portfolio waaraan een einde komt.
Zowel het VK als Duitsland zijn momenteel lastige markten om in te opereren. In het VK heeft het besluit om de EU te verlaten de Britse politiek de afgelopen drie jaar gedomineerd. Al heeft het vertrek uit de EU op 31 januari 2020 naar verwachting geen directe invloed op onze activiteiten, het heeft wel geleid tot een minder slagvaardige overheid en geringere investeringen in het openbaar vervoer en tot een lagere economische groei in de afgelopen jaren. Er zijn op dit moment geen aanbestedingen voor spoorconcessies. Naar verwachting zullen er in maart 2020 bevindingen en aanbevelingen worden gepubliceerd na een evaluatie van de Britse spoorsector, de zogenaamde 'Williams Review', waartoe de Britse regering in 2018 opdracht heeft gegeven. De aanbevelingen zullen gevolgen hebben voor toekomstige spoorconcessies.
De Duitse markt voor reizigersvervoer is nog steeds grotendeels in handen van het staatsbedrijf DB. De Duitse overheid en DB gaan tot 2030 € 86 miljard investeren in modernisering van het spoornetwerk. De daaruit voortvloeiende bouwwerkzaamheden zullen enorme gevolgen hebben voor zowel reizigers als spoorvervoerders omdat deze werkzaamheden tot veel hinder voor het treinverkeer zullen leiden en daarmee van invloed zijn op de door de spoorvervoerders te realiseren punctualiteit. In Duitsland heeft Abellio in 2019 de mobilisatiefase voor drie nieuwe concessies afgerond. In een krappe arbeidsmarkt bleek de werving van nieuw personeel een lastige opgave te zijn, waarbij extra wervings- en opleidingskosten werden gemaakt. Bovendien moest Abellio voor bestaande contracten extra medewerkers opleiden en werven als gevolg van een nieuwe collectieve arbeidsovereenkomst, die naast hogere vergoedingen ook leidt tot een lagere arbeidsproductiviteit, hetgeen heeft geleid tot een grotere behoefte aan medewerkers en hogere personeelskosten. Het huidige subsidie-indexeringsmechanisme is niet toereikend om zulke aanvullende personeelskosten te dekken. Het is van groot belang om in 2020 met de opdrachtgevers (OV-autoriteiten) overeenstemming te bereiken over een eerlijke boeteregeling voor verlies aan punctualiteit als gevolg van niet beïnvloedbare verstoringen in de infrastructuur door werkzaamheden en voor compensatie voor de gestegen loonkosten als gevolg van de lagere arbeidsproductiviteit en gestegen opleidingskosten. Zonder een dergelijke overeenstemming wordt het moeilijk om op de Duitse spoormarkt een redelijk rendement te behalen.

Kengetallen

In 2019 realiseerde Abellio een omzet van € 3,69 miljard, waarvan € 3,15 miljard voor Abellio UK (inclusief joint venture Merseyrail) en € 534 miljoen voor Abellio Duitsland. Mede door de toevoeging van East Midlands in het VK in augustus en de start van Stuttgarter Netz en S-Bahn Rhein-Ruhr in Duitsland in respectievelijk juni en december is de omzet in 2019 met € 650 miljoen gestegen. Het totaal aantal medewerkers nam toe met 3.754 tot 20.447 met name door de nieuwe contracten.. Met de start van deze nieuwe contracten in 2019 en de groei van de bestaande concessies verwacht Abellio dat de omzet in 2020 verder zal groeien naar ongeveer € 4 miljard.